Kiedy jest potrzebna diagnoza psychologiczna?
Diagnoza psychologiczna jest niezbędna, kiedy człowiek zauważa, że dzieje się z nim coś niepokojącego. To bardzo ważny, początkowy element leczenia pacjenta, którego nie można, a nawet nie da się pominąć. Dokładna diagnostka psychologiczna to bardzo często nie jednorazowe spotkanie, a cały cykl rozmów i obserwacji, który pozwala psychologowi rozpoznać mechanizmy funkcjonowania badanej osoby, jej problemy i zaproponować odpowiednią terapię.
Diagnostyka psychologiczna
O wizycie u specjalisty i diagnozie psychologicznej warto pomyśleć, gdy zauważymy u siebie lub najbliższej osoby (także dziecka) niepokojące objawy. Szczególnie jeśli pojawi się podejrzenie, że mogą one wiązać się z konkretnymi problemami, jak np.:
- zaburzenia osobowości
- zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD)
- zespół Aspergera
- zaburzenia neuropsychologiczne
Diagnozę psychologiczną przeprowadza się także, kiedy takie badanie zaleci psychoterapeuta lub psychiatra.
Psycholog zajmuje się przede wszystkim diagnozą jakościową: jego celem jest określenie, w jaki sposób funkcjonuje osoba badana oraz czy potrzebuje w funkcjonowaniu pomocy. Może określić, czy pacjent potrzebuje specjalistycznego wsparcia (np. psychoterapeuty czy psychiatry). Aby jego zalecenia były trafne, niezbędna jest diagnoza nozologiczna. Polega ona na określeniu, z jakim konkretnym zaburzeniem zmaga się badany człowiek. Psycholodzy zajmują się rozpoznawaniem i opracowywaniem planu terapii pacjentów z zaburzeniami osobowości (które diagnozuje się dopiero u dorosłych), zaburzeń ze spektrum autyzmu (u dorosłych i u dzieci; w tym także Zespołu Aspergera), zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), zaburzeń koncentracji (ADD), zaburzeń neuropsychologicznych oraz niepełnosprawności intelektualnej.
Etapy diagnozy psychologicznej
Diagnoza psychologiczna może trwać około 4-6 godzin i może zostać rozłożona na kilka spotkań. W przypadku dzieci może być potrzeba wykonania dodatkowych konsultacji np. u logopedy.
Etapy diagnozy psychologicznej:
- sformułowanie problemu diagnostycznego
- zebranie informacji o badanym przy zastosowaniu różnych technik
- wykorzystanie zebranych informacji
- hipoteza robocza
Oznacza to, że diagnozę psychologiczną rozpoczynamy od wysłuchania problemu pacjenta, następnie psycholog przeprowadza szczegółową rozmowę, podczas której obserwuje też zachowania badanej osoby i na tej podstawie wyciąga wnioski. Dodatkowo mogą zostać przeprowadzone badania w formie testów, których wyniki mogą pomóc postawić ostateczną diagnozę.
Diagnoza psychologiczna dziecka
Diagnoza psychologiczna dziecka to bardzo trudne zadanie. W niektórych przypadkach wystarczy szczegółowy wywiad z rodzicami i badanie w formie zabawy z małym pacjentem, jednak w przypadku bardziej skomplikowanych problemów, potrzebny jest wiele spotkań. Często w diagnozę psychologiczną dziecka zaangażowanych jest kilku specjalistów, którzy razem oceniają jego stan psychologiczny.
Diagnoza dzieci obejmuje zwykle kilka spotkań. Do postawienia pewnej diagnozy niezbędne może być dodatkowe spotkanie np. z logopedą lub badanie słuchu dziecka.
Diagnoza psychologiczno pedagogiczna
Właściwą nazwą dla diagnozy psychologicznej dziecka jest diagnoza psychologiczno-pedagogiczna. W diagnozę dziecka zaangażowany jest psycholog- diagnosta oraz psychiatra dziecięcy. Specjaliści stawiają dziecku diagnozę psychologiczno pedagogiczną wspólnie, kierując się przeprowadzonymi rozmowami, badaniami i obserwacją dziecka. Po sformułowaniu diagnozy dziecku wystawiana jest psychologiczno-psychiatryczna ocena końcowa. Jest to diagnoza o charakterze medycznym, która później może być niezbędna do dalszej terapii, a także w szkole, aby móc starać się o indywidualny tok nauczania.
Diagnoza psychologiczna dziecka składa się z etapów:
- pierwsze spotkanie wyłącznie z rodzicami, podczas którego omawiane są zachowania dziecka, jego rozwój, zainteresowania oraz sytuacja rodzinna
- diagnoza psychologiczna polegająca na rozmowie, obserwacji oraz zastosowaniu odpowiednich dla wieku testów psychologicznych, służących do oceny rozwoju dziecka
- diagnoza pedagogiczna, podczas której badane są umiejętności dziecka (m.in. umiejętność pisania, czytania, liczenia)
- spotkanie z rodzicami, podczas którego omawiane są wyniki badań
Spotkania z rodzicami odbywają się zwykle bez obecności dziecka. Z kolei w spotkaniach diagnostycznych z psychologiem, pedagogiem lub logopedą dziecko uczestniczy samodzielnie. Dzięki temu specjaliści mają możliwość obserwacji dziecka w różnych sytuacjach, co pozwoli na postawienie dokładnej diagnozy psychologicznej.
Przykładowa diganoza psychologiczna
Przykładowa diagnoza psychologiczna osoby dorosłej może obejmować:
- analizę temperamentu osoby badanej (na podstawie rozmów oraz kwestionariusza)
- przeprowadzenie badań na podstawie testów (np. Test Matryc Ravena)
- seria spotkań i rozmów z badaną osobą
- obserwacja zachowań badanej osoby w różnych sytuacjach
To wszystko pozwala psychologom postawić diagnozę psychologiczną pacjenta i rozpocząć odpowiednią terapię.