Kiedy jest potrzebna diagnoza psychologiczna?

Diagnoza psychologiczna jest niezbędna, kiedy człowiek zauważa, że dzieje się z nim coś niepokojącego. To bardzo ważny, początkowy element leczenia pacjenta, którego nie można, a nawet nie da się pominąć. Dokładna diagnostka psychologiczna to bardzo często nie jednorazowe spotkanie, a cały cykl rozmów i obserwacji, który pozwala psychologowi rozpoznać mechanizmy funkcjonowania badanej osoby, jej problemy i zaproponować odpowiednią terapię.

Diagnostyka psychologiczna

O wizycie u specjalisty i diagnozie psychologicznej warto pomyśleć, gdy zauważymy u siebie lub najbliższej osoby (także dziecka) niepokojące objawy. Szczególnie jeśli pojawi się podejrzenie, że mogą one wiązać się z konkretnymi problemami, jak np.:

• zaburzenia osobowości
• zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD)
• zespół Aspergera
• zaburzenia neuropsychologiczne

Diagnozę psychologiczną przeprowadza się także, kiedy takie badanie zaleci psychoterapeuta lub psychiatra.

Psycholog zajmuje się przede wszystkim diagnozą jakościową: jego celem jest określenie, w jaki sposób funkcjonuje osoba badana oraz czy potrzebuje w funkcjonowaniu pomocy. Może określić, czy pacjent potrzebuje specjalistycznego wsparcia (np. psychoterapeuty czy psychiatry). Aby jego zalecenia były trafne, niezbędna jest diagnoza nozologiczna. Polega ona na określeniu, z jakim konkretnym zaburzeniem zmaga się badany człowiek. Psycholodzy zajmują się rozpoznawaniem i opracowywaniem planu terapii pacjentów z zaburzeniami osobowości (które diagnozuje się dopiero u dorosłych), zaburzeń ze spektrum autyzmu (u dorosłych i u dzieci; w tym także Zespołu Aspergera), zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), zaburzeń koncentracji (ADD), zaburzeń neuropsychologicznych oraz niepełnosprawności intelektualnej.

Etapy diagnozy psychologicznej

Diagnoza psychologiczna może trwać około 4-6 godzin i może zostać rozłożona na kilka spotkań. W przypadku dzieci może być potrzeba wykonania dodatkowych konsultacji np. u logopedy. 

Etapy diagnozy psychologicznej:

• sformułowanie problemu diagnostycznego
• zebranie informacji o badanym przy zastosowaniu różnych technik
• wykorzystanie zebranych informacji
• hipoteza robocza

Oznacza to, że diagnozę psychologiczną rozpoczynamy od wysłuchania problemu pacjenta, następnie psycholog przeprowadza szczegółową rozmowę, podczas której obserwuje też zachowania badanej osoby i na tej podstawie wyciąga wnioski. Dodatkowo mogą zostać przeprowadzone badania w formie testów, których wyniki mogą pomóc postawić ostateczną diagnozę. 

Diagnoza psychologiczna dziecka

Diagnoza psychologiczna dziecka to bardzo trudne zadanie. W niektórych przypadkach wystarczy szczegółowy wywiad z rodzicami i badanie w formie zabawy z małym pacjentem, jednak w przypadku bardziej skomplikowanych problemów, potrzebny jest wiele spotkań. Często w diagnozę psychologiczną dziecka zaangażowanych jest kilku specjalistów, którzy razem oceniają jego stan psychologiczny.

Diagnoza dzieci obejmuje zwykle kilka spotkań. Do postawienia pewnej diagnozy niezbędne może być dodatkowe spotkanie np. z logopedą lub badanie słuchu dziecka.

Diagnoza psychologiczno pedagogiczna

Właściwą nazwą dla diagnozy psychologicznej dziecka jest diagnoza psychologiczno-pedagogiczna. W diagnozę dziecka zaangażowany jest psycholog- diagnosta oraz psychiatra dziecięcy. Specjaliści stawiają dziecku diagnozę psychologiczno pedagogiczną wspólnie, kierując się przeprowadzonymi rozmowami, badaniami i obserwacją dziecka. Po sformułowaniu diagnozy dziecku wystawiana jest psychologiczno-psychiatryczna ocena końcowa. Jest to diagnoza o charakterze medycznym, która później może być niezbędna do dalszej terapii, a także w szkole, aby móc starać się o indywidualny tok nauczania.

Diagnoza psychologiczna dziecka składa się z etapów:

• pierwsze spotkanie wyłącznie z rodzicami, podczas którego omawiane są zachowania dziecka, jego rozwój, zainteresowania oraz sytuacja rodzinna
• diagnoza psychologiczna polegająca na rozmowie, obserwacji oraz zastosowaniu odpowiednich dla wieku testów psychologicznych, służących do oceny rozwoju dziecka
• diagnoza pedagogiczna, podczas której badane są umiejętności dziecka (m.in. umiejętność pisania, czytania, liczenia)
• spotkanie z rodzicami, podczas którego omawiane są wyniki badań

Spotkania z rodzicami odbywają się zwykle bez obecności dziecka. Z kolei w spotkaniach diagnostycznych z psychologiem, pedagogiem lub logopedą dziecko uczestniczy samodzielnie. Dzięki temu specjaliści mają możliwość obserwacji dziecka w różnych sytuacjach, co pozwoli na postawienie dokładnej diagnozy psychologicznej.

Przykładowa diganoza psychologiczna

Przykładowa diagnoza psychologiczna osoby dorosłej może obejmować:

• analizę temperamentu osoby badanej (na podstawie rozmów oraz kwestionariusza)
• przeprowadzenie badań na podstawie testów (np. Test Matryc Ravena)
• seria spotkań i rozmów z badaną osobą
• obserwacja zachowań badanej osoby w różnych sytuacjach

To wszystko pozwala psychologom postawić diagnozę psychologiczną pacjenta i rozpocząć odpowiednią terapię.