Terapia behawioralna – opis i wskazania

Terapia behawioralna, czy szerzej terapia poznawczo – behawioralna, jest jedną z gałęzi psychoterapii, stosowaną w leczeniu wielu zaburzeń i chorób psychicznych. Ten nurt terapeutyczny posiada mocne podstawy naukowe, co nie jest wcale tak powszechne w psychologii. Dzięki wieloletnim badaniom naukowym, skonstruowano metody, pozwalające skutecznie pracować z osobami pomagającymi się m.in. z zaburzeniami o podłożu depresyjnym i lękowym oraz zaburzeniami rozwoju, takimi jak spektrum autyzmu i ADHD.

Terapia behawioralna  co to jest?

Odpowiadając na pytanie co to jest terapia behawioralna to jej fundamentalnym zagadnieniem jest analiza zależności pomiędzy zachowaniem jednostki, a jej środowiskiem. Środowisko definiowane jest tutaj jako otoczenie, w tym otoczenie społeczne, i wszelkie bodźce zewnętrzne, mogące modyfikować zachowanie danej osoby. Nurt behawioralny skoncentrowany jest na pracy z aktualna sytuacja pacjenta. Przeszłe wydarzenia znajdują się w kręgu zainteresowań psychoterapeuty behawioralnego, jednak nie stanowią ich centrum. Terapia to praca z „tu i teraz”. 

Terapia behawioralna na czym polega?

Na czym polega terapia behawioralna –  wywodzi się z koncepcji zaproponowanych przez behawiorystów. Badacze ci przeprowadzali słynne eksperymenty na zwierzętach, badające warunkowanie, a ich inspiracją były doświadczenia Pavlova z psami. Na tym gruncie wyrosły koncepcje behawioralne, zakładające, że wszystkie zaburzenia natury psychicznej wynikają z wyuczonych reakcji na bodźce. Aaron Beck, twórca terapii poznawczo – behawioralnej, założył, że emocje, myśli i zachowania jednostki wzajemnie na siebie oddziałują, wytwarzając, nie zawsze poprawne, wzorce zachowań. Osoby utrwalają swoje zachowanie i nieprawidłowy obraz świata , opierając się na własnym doświadczeniu, co sprawia, że bardzo trudno im porzucić schematy. Rolą psychoterapii jest ujawnienie zaburzonych obrazów rzeczywistości i zastąpienie ich właściwym, obiektywnym postrzeganiem świata.

Terapia behawioralna stawia sobie następujące cele: redukcję zachowań niepożądanych, rozwijanie zachowań pożądanych, nabywanie umiejętności poznawczych i kompetencji społecznych oraz generalizacja, utrwalenie efektów terapeutycznych. Aby wprowadzić pożądane zmiany, konieczne jest zbudowanie więzi pomiędzy terapeutą a pacjentem. Relacja terapeutyczna, podobnie jak w innych nurtach psychoterapii, oparta jest na empatii i zaufaniu.

Elementem terapii behawioralnej jest przeprowadzenie pacjenta przez proces poznawczy, umożliwiający mu zrozumienie jego problemów, uzyskanie wglądu. Poznanie przyczyn zaburzeń umożliwia refleksję, która będzie stanowić solidny fundament dla trwałych zmian zachowań.

Terapia poznawczo behawioralna cechuje się, rzadko spotykanym w innych szkołach, krótkim czasem trwania leczenia. Czasami wystarczy jedynie kilka tygodni terapii, aby pojawiły się trwałe zmiany zachowań. Kolejną znaczącą zaletą nurtu behawioralnego, jest nacisk na wypracowanie samokontroli u pacjenta.

Terapia behawioralna poznawcza – wskazania

Metody, które wykorzystuje terapia behawioralno – poznawcza, wykazują skuteczność w leczeniu wielu zaburzeń i schorzeń natury psychicznej. Nie jest to oczywiście terapia uniwersalna i nie każda osoba odnajdzie się w tym nurcie. Podejście behawioralne najczęściej zaleca się, gdy pacjent boryka się z następującymi problemami:

• spektrum autyzmu,
• ADHD,
• zaburzenia lękowe,
• zaburzenia odżywiania,
• depresja,
• ataki paniki,
• PTSD,
• wahania nastroju,
• zaburzenia nerwicowe,
• zaburzenia afektywne,
• zaburzenia kompulsywno – obsesyjne.

Terapia behawioralna autyzm

Terapia behawioralna autystów jest dobrym przykładem na skuteczność tego nurtu psychoterapii w zmniejszaniu trudności wynikających z zaburzeń poznawczych.Podejście behawioralne ma na celu zmianę dysfunkcyjnego sposobu myślenia, będącego wynikiem błędnych przekonań na temat siebie, innych, czy rzeczywistości. Pierwszym krokiem w terapii osób ze spektrum autyzmu jest modyfikacja niekorzystnych przekonań o sobie, które pacjent wytworzył w oparciu o porażki, wynikające z jego zaburzonych kompetencji społecznych. Celem terapii behawioralnej jest zbudowanie motywacji u pacjenta do pracy nad swoimi kłopotami w komunikacji społecznej.

Terapia behawioralna pomaga osobom ze spektrum autyzmu w identyfikowaniu i skalowaniu własnych emocji, kontrolowaniu impulsywnych zachowań oraz w rozwijaniu empatii.

Terapia behawioralna dzieci z autyzmem

Terapia behawioralna skupiona jest na bieżących zaburzeniach, więc podczas leczenia nie roztrząsa się szczegółowo przeszłych wydarzeń. Standardowy czas trwania terapii to około dwudziestu spotkań, odbywających się raz lub dwa razy w tygodniu. Pojedyncza sesja trwa około godzinę.

Podczas sesji terapeuta stara się przedstawić jak najdokładniej sytuację, która zaburza pacjentowi obiektywny obraz świata. W tym celu terapeuta wyszczególnia bodziec, czyli konkretne okoliczności, wywołujące zachowane pacjenta. Następnie prezentuje niewłaściwy sposób myślenia o danej sytuacji. Te błędy poznawcze są przyczyną niepożądanych emocji i zachowań pacjenta.

Zdefiniowanie bodźca, będącego przyczyną niewłaściwej reakcji, jest elementem poznawczym terapii. Natomiast część behawioralna leczenia obejmuje eksperyment, mający wykształcić u pacjenta nowe, prawidłowe reakcje i zachowania. Praca z terapeutą ma na celu zmianę zachowań oraz wytworzenie nowych nawyków i reakcji na bodźce. Terapia behawioralna dzieci z autyzmem to trudne zadanie dla obu stron.